लोकमाता देवी अहल्याबाई: सुशासन आणि महिला स्व-स्लाईडच्या प्रणेत्या
पुण्यश्लोक देवी अहल्याबाई होळकर यांच्या ३०० व्या जयंती निमित्त त्यांना कोटी कोटी प्रणाम… लोकमाता देवी अहल्याबाई महिला सक्षमीकरण संमेलन भोपाळ येथे आयोजित करण्यात आले आहे. याची संपूर्ण जबाबदारी माता शक्ती सांभाळत आहे. या महिला सक्षमीकरण आणि स्वावलंबन महोत्सवासाठी माननीय पंतप्रधान नरेंद्र मोदी भोपाळला येत आहेत. मध्य प्रदेशातील साडेआठ कोटी जनतेच्या वतीने मी पंतप्रधानांचे मनापासून स्वागत करतो. पुढील एक वर्षापासून आयोजित करण्यात येणाऱ्या पुण्यश्लोक देवी अहल्याबाई होळकर जयंती सोहळ्याचा शुभारंभ आज मध्य प्रदेशच्या भूमीतून होत आहे हे आपले भाग्य आहे. त्याबद्दल माननीय पंतप्रधानांचे मनःपूर्वक आभार, त्यांनी पूर्व ते पश्चिम आणि उत्तर ते दक्षिण जवळपास 130 जीर्ण मंदिरांचे जीर्णोद्धार आणि पुनर्बांधणी केली. नद्यांवर घाट बांधले, धर्मशाळा बांधल्या, अन्न पिके सुरू केली आणि पूजेची कायमस्वरूपी व्यवस्था केली. देशभरातील सांस्कृतिक अभिमान पुनर्संचयित केला आणि देशाला एकत्र केले. त्यांचा शासनकाळ हा सुवर्णकाळ होता तसेच राष्ट्रासाठी सांस्कृतिक समृद्धीचा काळ होता.
लोकमाता देवी अहल्याबाईंनी महिलांच्या स्वावलंबन आणि सक्षमीकरणासाठी अभूतपूर्व कार्य केले. एकीकडे त्यांनी महिला लष्करी तुकडी तयार करून चोख सुरक्षा व्यवस्था केली. दुसरीकडे, महिलांच्या सामाजिक सन्मानासाठी आणि स्वावलंबनासाठी क्रांतिकारी निर्णय घेण्यात आले. त्यांनी स्त्रियांना मालमत्तेचे अधिकार दिले, विधवांना मुलगे आणि विधवा पुनर्विवाहाचे अधिकार दिले आणि हुंडा प्रथेला प्रतिबंध करणारे नियम केले. सैन्यात बलिदान देणाऱ्या आणि जगात महिलांच्या प्रगतीचा विक्रम करणाऱ्या सैनिकांच्या पत्नींसाठी महेश्वरी साडी उद्योगाची स्थापना करण्यात आली. त्यांच्या राज्यात होळकरांचे राज्य हे सुराज्य, स्वराज्य, सुशासन, सुव्यवस्था, समृद्धी, विकास आणि बांधकाम यांचा आदर्श होता. त्यांनी महेश्वरला हस्तकला, कला, संस्कृती, शिक्षण, साहित्य, उद्योग आणि व्यापार यांचे केंद्र बनवले आणि त्याचा देशभर विस्तार केला. त्यांच्या राजवटीत प्रभावी माहिती यंत्रणा, पंचायत राज, न्यायालये, सुरक्षा सतर्कता यंत्रणा, मजबूत सैन्य यामुळे होळकर राज्य ग्रामीण आणि शहरी नियोजनाचे उदाहरण बनले. ती आयुष्यभर शिव आणि समाजासाठी समर्पित होती. अहल्याबाई होळकर यांनी सामाजिक विकास आणि महिला सक्षमीकरणासाठी केलेले कार्य आपल्या वारशाचा अभिमानास्पद भाग आहे.
मला कळविण्यात आनंद होत आहे की, मध्य प्रदेश सरकार अहल्याबाई होळकर देवीच्या त्रिशताब्दी सोहळ्याचे आयोजन भव्य पद्धतीने करत आहे. शौर्य आणि शौर्याचे प्रतीक असलेल्या लोकमाता अहल्याबाई यांना विजयादशमीनिमित्त राज्यव्यापी आयुध पूजनाचा कार्यक्रम आयोजित करण्यात आला आहे. त्यांचे जीवन, कार्य आणि व्यक्तिमत्व यावर आधारित विविध कार्यक्रम मध्य प्रदेशात आयोजित केले जातात. कार्यशाळा, व्याख्याने, परिसंवाद, नाटक, भव्य नाट्य सादरीकरण इत्यादींची मालिका आयोजित करण्यात आली होती. अहल्याबाई देवीचे कार्य, विचार आणि आदर्श समाजात बौद्धिक आणि सांस्कृतिक उपक्रमांच्या माध्यमातून पोहोचवण्याचा प्रयत्न आम्ही केला आहे. अहल्याबाईंनी व्यक्तिमत्त्व घडवणे, कौटुंबिक एकोपा, पर्यावरण संरक्षण, समाज बांधणी आणि राष्ट्र उभारणीची तत्त्वे समाजासमोर आणली.
पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी भारताला जगातील सर्वात श्रीमंत आणि शक्तिशाली देश बनवण्यासाठी विकासासोबतच वारशाचे सूत्र दिले आहे. पंतप्रधानांच्या या सूत्राला अनुसरून राज्याचा भव्य वारसा जतन करण्यासाठी आणि आपल्या विकास प्रकल्पांच्या अंमलबजावणीत समाजाला महान वीरांच्या आदर्शाने प्रेरित करण्यासाठी आम्ही मोहीम सुरू केली आहे.
राज्याचा सर्वांगीण विकास लक्षात घेऊन आम्ही डेस्टिनेशन कॅबिनेटचा ऐतिहासिक पुढाकार घेतला आहे. हा उपक्रम पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या भू पर्यटनाला चालना देण्याच्या संकल्पनेला मूर्त स्वरूप देतो. लोकमाता अहल्याबाई होळकर यांच्या स्मरणार्थ आधुनिक विकासासोबत आपला महान वारसा स्मरणात राहावा आणि आदर्श थोर नेत्याकडून प्रेरणा घ्यावी या उद्देशाने आम्ही दोन वेळा मंत्रिमंडळ बैठक घेतली. पहिली सभा 24 जानेवारी 2025 रोजी महेश्वर किल्ल्यावर तर दुसरी सभा 20 मे 2025 रोजी राजवाडा, इंदूर येथे झाली. पहिल्या बैठकीत राज्यातील 19 पवित्र जिल्ह्यांमध्ये दारूबंदी लागू करण्याचा निर्णय घेण्यात आला. या निर्णयामुळे धार्मिक स्थळांचे पावित्र्य राखून महिलांचे सामाजिक व आर्थिक सक्षमीकरण अधिक बळकट होणार असून, लोकमाता देवी अहल्याबाई होळकर यांचा प्रशिक्षण कार्यक्रम घेण्याचा निर्णयही दुसऱ्या बैठकीत घेण्यात आला.
महिला सक्षमीकरणासाठी अहल्याबाई होळकर यांची दिशा यशस्वी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी पुढे नेली आहे. लोकमाता अहल्याबाई होळकर यांच्या पुण्यश्लोकाच्या ३०० व्या जयंती वर्षात गरीब, तरुण, शेतकरी आणि महिलांसाठी (GAN) ध्यान करण्याच्या पंतप्रधानांच्या ब्रीदवाक्याला आम्ही अर्थ देण्याचा प्रयत्न केला आहे. महिलांच्या सर्वांगीण विकासासाठी देवी अहल्याबाई महिला सक्षमीकरण अभियानाची निर्मिती करून सुरू केलेले कार्य हा या मंत्राचा चौथा स्तंभ होता. या मिशनमुळे राज्यातील महिला स्वावलंबी होतील, त्यांच्या आर्थिक व सामाजिक विकासाला गती मिळेल.
शिक्षण, आरोग्य, पोषण, आर्थिक विकास आणि महिला आणि मुलींची सुरक्षा, विविध सरकारी सेवांमध्ये प्रवेश सुनिश्चित करणे, महिलांच्या आर्थिक स्वयंपूर्णतेसाठी प्रयत्न ही या अभियानाची प्रमुख उद्दिष्टे आहेत. महिला लिंग गुणोत्तर वाढवणे, मुलींचे शिक्षण वाढवणे, मातामृत्यू कमी करणे, महिलांविरुद्धचे गुन्हे कमी करणे, बालविवाह थांबवणे, महिलांचे श्रमशक्ती वाढवणे इत्यादी या अभियानाची मुख्य उद्दिष्टे आहेत.
महिला सक्षमीकरण, शेतकरी कल्याण, समाजकल्याण आणि सुशासनाच्या दिशेने देवी अहल्याबाईंनी दाखवलेल्या मार्गाचा अवलंब करून सर्वांगीण विकास साधण्याचा मध्य प्रदेश सरकारचा निर्धार आहे. लोकमाता देवी अहल्याबाई यांची तत्त्वे आणि आदर्श राज्याच्या धोरणात आणि बांधणीत अंगीकारून महिला नेतृत्व आणि सक्षमीकरणाच्या दिशेने आम्ही प्रभावी पावले उचलली आहेत.
मध्य प्रदेशात महिला सक्षमीकरणासाठी विविध पातळ्यांवर प्रयत्न सुरू आहेत. महिलांच्या शिक्षण, आरोग्य, सुरक्षा आणि आर्थिक स्वयंपूर्णतेसाठी अनेक योजना सुरू केल्या आहेत. त्यामुळे महिलांना रोजगार, स्वयंरोजगार, आरोग्यसेवा आणि सुरक्षिततेच्या बळकट संधी मिळत आहेत. विशेषत: लाडली ब्राह्मण योजना, देवी अहल्याबाई होळकर मिशन, बेटी बचाओ-बेटी पढाओ, लाडली लक्ष्मी या प्रकल्पांनी महिलांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणले आहेत. राज्यातील सर्व जिल्ह्यांमध्ये वन स्टॉप केंद्रे सुरू करण्यात आली असून महिला हेल्पलाइन व चाइल्ड हेल्पलाइनच्या माध्यमातून सुरक्षा पुरविण्यात आली आहे. महिला कर्मचाऱ्यांना सुरक्षितता, सुविधा आणि सन्मान या उद्देशाने महिला उद्योजकांसाठी समर्पित उद्योग उद्यानाची स्थापना करण्यात आली आहे. महिलांच्या स्वयंरोजगार आणि कौशल्य विकासासाठी, एमएसएमई धोरण-2025 महिला उद्योजकांना 50 टक्के भांडवली अनुदान प्रदान करते. मला सांगायला आनंद होत आहे की, मध्य प्रदेश हे जगातील प्रमुख पर्यटन स्थळांपैकी एक मानले जाते. महिलांसाठी सुरक्षित पर्यटन स्थळांतर्गत पर्यटन सेवांसाठी आम्ही 10 हजार महिलांना नवनिर्मिती आणि प्रशिक्षण दिले आहे. मला सांगायला आनंद होत आहे की, सरकारी सेवांमध्ये महिलांसाठीचे आरक्षण ३३ वरून ३५ टक्क्यांपर्यंत वाढवणारे मध्य प्रदेश हे देशातील पहिले राज्य आहे.
राज्यात लाडो अभियान, शौर्य दल, मुख्यमंत्री महिला सक्षमीकरण योजना, मुख्यमंत्री सामुदायिक नेतृत्व क्षमता विकास कार्यक्रम राबविण्यात येत आहेत. राज्यातील 19 लाख मुलींना स्वच्छता व स्वच्छता योजनेतून आर्थिक सहाय्य देण्यात आले आहे. राज्यातील 18 लाखांहून अधिक महिला, विधवा, परित्यक्ता आणि मुली असलेल्या मातांना सामाजिक सुरक्षा पेन्शन दिली जात आहे. राज्यातील महिलांना जन्मापासून ते जीवनापर्यंत विविध योजनांच्या माध्यमातून सुरक्षा, सन्मान आणि सक्षमीकरण दिले जात आहे. राज्यातील महिला स्वावलंबी आणि स्वावलंबी होऊन नवनवीन विकासगाथा लिहित आहेत.
महिलांची ही समृद्धी कुटुंब, समाज, राज्य आणि राष्ट्र यांच्या सक्षमीकरणात महत्त्वाची भूमिका बजावते, यावर माझा ठाम विश्वास आहे. लोकमाता अहल्याबाईंनी महिला सक्षमीकरणासाठी केलेले प्रयत्न मध्य प्रदेशच्या मातीत सातत्य आणि प्रगतीसह आकाराला आलेले दिसतात. लोकमाता देवी अहल्याबाई होळकर यांना विनम्र अभिवादन…
(लेखक मध्य प्रदेशचे मुख्यमंत्री)
