dodakya che Fayde; Ridge Gourd Health Benefits | Nutrition Values | दोडक्याचे 9 आरोग्य फायदे:…

निसर्गाने आपल्याला अनेक फळे आणि भाज्या दिल्या आहेत ज्या केवळ चविष्टच नाहीत तर पोषक तत्वांनी समृद्ध आहेत. दोडका देखील त्यापैकी एक आहे.

स्थानिक भाषेत याला हिंदीत ‘तुरई किंवा दोडका’, बंगालीमध्ये ‘झिंगा’, तेलुगूमध्ये ‘बिरकाया’ आणि तमिळमध्ये ‘पीरकांगाई’ अशा नावांनी ओळखले जाते. ही हिरवी आणि गुळगुळीत भाजी खूप मऊ असते. ती शिजवायला खूप सोपी असते आणि आरोग्यासाठीही खूप फायदेशीर असते.

दोडक्यामध्ये व्हिटॅमिन ए, सी, लोह, मॅग्नेशियमसह अनेक पोषक घटक आढळतात. याशिवाय, त्यात शक्तिशाली अँटीऑक्सिडंट्स आणि अल्कधर्मी संयुगे देखील असतात, जे चयापचय नियंत्रित करतात आणि विषारी पदार्थ बाहेर काढण्यास मदत करतात.

तर, आज ‘कामाची बातमी’ मध्ये आपण दोडका खाण्याच्या फायद्यांबद्दल सविस्तरपणे बोलू. तसेच, आपण हे जाणून घेऊ की-

तज्ञ: डॉ. पूनम तिवारी, वरिष्ठ आहारतज्ज्ञ, डॉ. राम मनोहर लोहिया इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्सेस, लखनऊ

प्रश्न- दोडक्यामध्ये कोणते पोषक घटक आढळतात?

प्रश्न- दोडका ही भोपळा कुटुंबातील एक भाजी आहे, जी भारतात मोठ्या प्रमाणात पिकवली जाते आणि खाल्ली जाते. दोडका आकाराने लांब आणि गडद हिरव्या रंगाचा असतो. त्यात अनेक आवश्यक जीवनसत्त्वे आणि खनिजे असतात. खाली दिलेल्या ग्राफिकवरून १७८ ग्रॅम भोपळ्याचे पौष्टिक मूल्य समजून घ्या-

प्रश्न- दोडका खाण्याचे आरोग्य फायदे काय आहेत?

उत्तर- दोडक्यामध्ये पुरेशा प्रमाणात फायबर असते, जे पचनसंस्था निरोगी ठेवते आणि बद्धकोष्ठता सारख्या समस्या दूर करते. त्यात असलेले व्हिटॅमिन सी आणि अँटीऑक्सिडंट्स रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करतात. ते शरीरातील विषारी पदार्थ बाहेर काढण्यास देखील मदत करते.

‘द फार्मा इनोव्हेशन’ जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, दोडका वजन कमी करण्यास उपयुक्त ठरू शकतो कारण त्यात कॅलरीज खूप कमी असतात. त्यात भरपूर फायबर असते, ज्यामुळे पोट बराच वेळ भरलेले वाटते आणि वारंवार खाण्याची इच्छा कमी होते.

‘सायन्स डायरेक्ट’ मध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, दोडका पोटॅशियमचा चांगला स्रोत असल्याने हृदय निरोगी ठेवतो. भोपळ्यामध्ये पुरेशा प्रमाणात पाणी असते, जे शरीराला हायड्रेट ठेवते आणि शरीराचे तापमान नियंत्रित करून उष्णता कमी करू शकते. दोडका उन्हाळ्यात नैसर्गिक थंडावा म्हणून काम करतो.

त्याची एक खासियत म्हणजे अल्कधर्मी आहे, जी पोटातील आम्लता कमी करण्यास मदत करू शकते. शरीराची पीएच पातळी संतुलित ठेवण्यास देखील ते मदत करते. दोडक्यामध्ये दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात, जे दाह कमी करण्यास मदत करू शकतात. खाली दिलेल्या ग्राफिकवरून दोडक्याचे आरोग्य फायदे समजून घ्या-

प्रश्न: दोडक्याचा आहारात समावेश कसा करता येईल?

उत्तर- तुम्ही ते तुमच्या आहारात अनेक प्रकारे समाविष्ट करू शकता. जसे की-

प्रश्न- जास्त प्रमाणात दोडका खाणे हानिकारक असू शकते का?

उत्तर- सामान्यतः, संतुलित आहाराचा भाग म्हणून दोडका खाणे पूर्णपणे सुरक्षित. परंतु काही प्रकरणांमध्ये, त्याचे जास्त सेवन केल्याने पोटाच्या समस्या उद्भवू शकतात. गर्भवती आणि स्तनपान करणाऱ्या महिलांनी दोडका कमी प्रमाणात खावा.

प्रश्न- मधुमेही लोक दोडका खाऊ शकतात का?

उत्तर- नक्कीच, दोडक्यामध्ये कॅलरीज कमी असतात. त्याचा ग्लायसेमिक इंडेक्स देखील कमी असतो, ज्यामुळे तो मधुमेहींसाठी एक उत्तम पर्याय बनतो.

प्रश्न: एका दिवसात किती दोडका खाणे सुरक्षित आहे?

उत्तर- ज्येष्ठ आहारतज्ज्ञ डॉ. पूनम तिवारी म्हणतात की, निरोगी व्यक्तीसाठी दररोज सुमारे १००-१५० ग्रॅम शिजवलेले दोडका खाणे सुरक्षित आणि फायदेशीर आहे. जर तुम्ही इतर भाज्यांमध्ये मिसळून दोडका खाल्ले तर हे प्रमाण थोडे कमी करणे चांगले.

प्रश्न- योग्य दोडका कसा निवडायचा?

उत्तर- ताज्या दोडक्याची लक्षणे म्हणजे ती जास्त पिकलेली नसते कारण या टप्प्यावर त्याची चव कमी होते. चांगले दोडका गडद हिरव्या रंगाचे आणि कडक असतात. योग्य दोडका निवडण्याचा दुसरा मार्ग म्हणजे त्याच्या देठावरून. जर दोडका हिरवा असेल तर भाजी ताजी असण्याची शक्यता जास्त असते.

प्रश्न- दोडका शिजवण्याची योग्य पद्धत कोणती?

उत्तर- दोडका जास्त शिजवू नये कारण त्यामुळे महत्त्वाचे पोषक घटक नष्ट होऊ शकतात.

प्रश्न- दोडका कोणी खाऊ नये?

उत्तर- जरी दोडका ही हलकी, पचायला सोपी आणि पौष्टिक भाजी असली तरी, काही विशिष्ट परिस्थितीत तिचे सेवन टाळावे.दोडका खाल्ल्यानंतर काही लोकांना खाज सुटणे, सूज येणे किंवा पोटदुखी यासारख्या ऍलर्जी होऊ शकतात. म्हणून, ऍलर्जी असलेल्या लोकांनी भोपळा खाऊ नये.

दोडक्यामध्ये भरपूर फायबर असते, म्हणून जर एखाद्याची पचनक्रिया खूप मंद असेल किंवा गॅसची वारंवार तक्रार असेल तर ते मर्यादित प्रमाणात सेवन करा.